بررسی و تحلیل عناصر مهم اقلیمی مؤثر در معماری سکونتگاههای شهری خلخال

چكيده :

موضوع اقليم و معماري يكي ازموضوعات بسيار جالب در مطالعات مربوط به نقش عوامل آب و هوايي در مورد مسكن و كـلاً فضاي زندگي است. اثر عوامل آب و هـوايي بر شكل‏گيري محيط مسكوني از ديرباز معمول بوده و معماران از گذشته‏هاي دور نقش و تأثير اين عوامل را مي‏دانسته‏اند، ودر ساخت خانه‏ها بدان توجه داشته‏اند.

شـهر خلخال بدليل واقع شدن در عرض جغرافيايي بالا، شرايط توپـوگرافي و سامـانه هاي اقليمي مـؤثر بر منطقه از اقليم نسبتاً سردي برخوردار است. اقليم و معماري بعنوان علمي نوين جهت بهره برداري بهينه از مواهب طبيعي به منظور صرفه جويي در انرژي و ايجاد آسايش حرارتي مطرح مي شود. انجام مطالعات در زمينه اقليم و آسايش فضاهاي مسكوني بخصوص در مناطق سرد كه مصرف انرژي ساختمان ها در فصل سرد افزايش مي يابد، امكان صرفه جويي انرژي را فراهم مي آورد مطالعه اقليم و معماري شهر خلخال با ارزيابي مساكن سنتي و نوين به لحاظ سازگاري با اقليم و همچنين استفاده بيشتر از عنـاصر اقليمي جهت ايجاد آسايش مي باشد براي دستيابي به اهداف پژوهش از دوره آماري 23ساله (1366تا 1388) ايستگاه خلخال بهره گرفته و مساكن سنتي و نوين بـر پايه روشهاي تجربي(نظيرروش زيست اقليمي اولگي،جدول بيوكليماتيك ساختماني گيوني، ماهاني، بيكر و دماي مؤثر) در معرض توجه قرار گرفت. نتايج حاصله از بررسي ها نشان مي دهد آسايش حرارتي در خلخـال طي شبها خيلي كم بوده و تنها در برخي از ماه هاي سال آسايش حرارتي در روز امكان پذير مي باشد. بر اين اساس نياز به آفتاب خيلي بيشتر از نياز به سايه بوده و در اصول طراحي اقليمي به اين اصل پرداخته شده است. بر اساس نتايج بدست آمده از روشهاي طراحي اقليمي مشخص گرديد جهت استقرار بهينه ساختمان جنوب شرقي مي باشد. به منظور جلوگيري از اتلاف انرژي استفاده از عايق هاي حرارتي در خلخال ضروري بوده و مصالح ساختماني بكار رفته در آن بايد از مصالحي باشند كه ظرفيت حرارتي بالا و مقاومت لازم را داشته باشد.

كلمات كليدي: اقليم ومعماري- بيوكليما- آسايش- خلخال

مقدمه :

علم مطالعه و ارزيابي تاثيرات هوا و اقليم بر روي موجودات زنده اعم از گياهي و جانوري را بيوكليماتولوژي يا اقليم شناسي حياتي مي نامند(كاوياني ،1372). از طرفي شرايط آسايش به مجموعه شرايطي گفته مي شود كه از نظر حرارتي حداقل براي 80 درصد از افراد مناسب باشد يا به عبارتي انسان تحت آن شرايط نه احساس سرما و نه احساس گرما كند كه حالت خنثي بودن حـرارتي تعبير ديگر آن است، چرا كه انسان سـرما و گـرما و ناراحتي موضعي ناشـي از مسائل اقليمي، احساس نمي كنند(قباديان وفيض مهدوي، 1376) در شكل گيري شرايط آسايش انسان از ديده گاه اقليمي چهار عنصر دما، رطوبت، باد و تابش نقش دارند. در بين اين عناصر دما و رطوبت تاثير بيشتري در سـلامت و راحتي انسان دارند و به اين دليـل بيشتر مدل هاي سنجش آسـايش انسان بر اين دو عنصر استوار است(عليجاني ،1372).

از نظر اقليم، پايه و اساس شكل گيري محيط هاي مسكوني، آسايش حرارتي انسان، فراهم ساختن شرايط محيطي مناسب براي بهتر زيستن است. بعبارتي ايجاد فضاهايي است كه بتوان با مصرف حداقل انرژي، شرايط محيطي مناسبي در آنها ايجاد نمود. در حال حاضراقليم‌ و معماري‌ به‌ عنوان‌ علمي‌ نوين‌ جهت‌ بهره‌ برداري‌ بهينه‌ از مواهب‌ طبيعي‌ به‌ منظور صرفه‌جوئي‌ در انرژي‌ و ايجاد آسايش‌ حرارتي‌ مطرح‌ مي‌باشد برای تعیین داده‌های اقلیمی مورد نیاز در طراحی یک ساختمان و استفاده موثر و کارآمد از آنها، یک درک کلی از وضعیت اقلیمی منطقه و شرایط محلی و همچنین شرایط طراحی ساختمان ضروری است. کارشناسان اقلیم شناس معتقدند که انجام مطالعات در زمینه معـماری هم‌ساز با اقلیم در کشوری مانند ایـران به دلیل وجود تنوع اقلیمی، الـزامی می باشد گـرچه اندازه‌گیری‌های هواشناسی چند دهه‌ای است که در بسیاری از شهرهای ایران انجام می‌شود، اما تحقیقات کمی در زمینه تکمیل جزییات داده‌های هواشناسی برای طراحی ساختمان و بررسی خصوصیات اقلیمی با توجه به معماری و توسعه شهری انجام شده است. به نحوی که داده‌های اقلیمی در بیشتر نقاط ایران محدود بوده و باید گسترش داده شوند.

اميـد است اين پژوهش بتواند راهكارهاي منـاسب بهـره گيري از شرايط اقليمي محيطي را در شكل گيري سكونتگاههاي شهري و ارائه طرحي مناسب از مسكن كه آسايش حرارتي انسان را تامين نمايد، نشان دهد.

محقق: محمدباقر فرض اله پور كارشناس ارشد اقليم شناسي در برنامه ريزي محيطي 

وکارشناس مسئول هواشناسی ( اداره کل هواشناسی اردبیل ) آدرس ایمیل جهت جلوگیری از رباتهای هرزنامه محافظت شده اند، جهت مشاهده آنها شما نیاز به فعال ساختن جاوا اسکریپت دارید