یکی ازمنابع بسیار مهم در امر آمارهای جمعیتی سرشماریها میباشند . سرشماری عبارت است از محاسبه تعداد نفراتی که در یک کشور زندگی می کنند و

در کنار آن اطلاعاتی نظیر محل زندگی، تعداد فرزندان، مجرد و یا متأهل بودن و دیگر اطلاعات لازم، توسط مجریان جمع آوری می گردد. دولت ها به وسیله سرشماری های انجام شده و مقایسه متغیر های لازم، سیاست های خود را نیز تدوین می کنند.

سرشماری سال 1395، آزمونی جدی برای مسئولین شهرستان خلخال

رادبه پرنده *

لعیا عابدی**

یکی ازمنابع بسیار مهم در امر آمارهای جمعیتی سرشماریها میباشند.سرشماری عبارت است از محاسبه تعداد نفراتی که در یک کشور زندگی می کنند و در کنار آن اطلاعاتی نظیر محل زندگی، تعداد فرزندان، مجرد و یا متأهل بودن و دیگر اطلاعات لازم، توسط مجریان جمع آوری می گردد. دولت ها به وسیله سرشماری های انجام شده و مقایسه متغیر های لازم، سیاست های خود را نیز تدوین می کنند. در ایران نخستین سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال 1335 و واپسین آن در سال 1390 انجام شد و این سرشماری هر 5 سال یک بار انجام شده و سرشماری بعدی قرار است در سال 1395 انجام پذیرد.یکی از ارکان مطالعات جمعیتی، مطالعۀ مهاجرتها میباشد. جابجایی جمعیت ازجمله پدیده های بسیار رایج وضروری برای رشد و پذیرش تحولات درجوامع به حساب می آید و تنظیم این پدیده نیز ازجمله دغدغه های برنامه ریزان اجتماعی درسراسرجهان میباشد. از اینرو توجه به آمارهای جمعیتی درمورد مهاجرت از اهمیت ویژه ای برخوردار است.نظريه پردازان علم جمعیت شناسی به طور کلي به دو دسته ازعوامل در بیان علل مهاجرت  توجه داشته اند:
الف) عواملي که باعث دافعه انسان ها از محل اسکان خود (منطقه مبدا) شده است.
ب) عواملي که باعث جذب آنها در منطقه مقصد مي گردد.
براساس اين نظريه، عوامل اقتصادي - فيزيکي نامناسب در يک مکان موجب مي شود که افراد محل زندگي خود را ترک کرده و به مکان ديگري که از نظر اقتصادي، اجتماعي و فيزيکي در شرايط بهتري هستند، نقل مکان کنند. این موضوع ما را بر آن داشته تا علل مهاجرت در شهرستان خلخال را بر اساس سرشماری ها مورد توجه قرارداده تا آزمونی برای مسئولین شهرمان باشد.

طبق سرشماری سال 1345 جمعیّت شهرستان خلخال برابر با 134052 نفر بوده است که این میزان در سال 1390 و بعد از گذشت 45 سال به 92332 نفر رسیده است.

سال 1355 (122170 نفر صحیح است)

همانطور که از آمار مشخص می باشد جمعیت شهرستان خلخال در حدود 5 دهه اخیر رو به کاهش بوده و با جداشدن بخش زرخیز کاغذکنان در سال 1358 و تبدیل شدن بخش سنجبد به فرمانداری در سال 1375 ، جمعیت شهرستان با کاهش چشمگیری مواجه شده است.

در کاهش جمعیت شهرستان خلخال عوامل بسیاری همچون طرح کاهش جمعیت در سرتاسر ایران، افزایش سن ازدواج، کاهش نرخ باروری و ... دخیل بوده اند ولی علّت عمده آن بحث مهاجرت جمعیت فعال جویای کار از منطقه بوده است. در نگاهی دیگر اگر به آمار شهرستانهای مهم دیگر استان اردبیل نگاهی بیاندازیم متوجه خواهیم شد که چگونه عدم وجود اقتصاد پویا و یا بیکاری باعث خواهد شد جمعیت فعال و آماده به کار یک منطقه ای به شهرهای دیگر مهاجرت کرده و یا بالعکس باعث رشد منطقه ای دیگر گردد.

دکتر حبیب الله زنجانی (جمعیت شناس) معتقد است : «مهاجرت شکلی از تحرّک جغرافیایی یا مکانی جمعیتی است که بین دو واحد جغرافیایی انجام می پذیرد. در طبقه بندی انگیزه های مهاجرتی علاوه بر عوامل ارادی که اغلب جنبه اقتصادی دارد و شامل یافتن کار و کار بهتر، ایجاد مراکز صنعتی و تجاری و سایر انگیزه های شغلی است، به انگیزه های متعددی چون انگیزه های مربوط به تشکیل یا الحاق به خانوار، تحمّل ناپذیر شدن شرایط زیست در مبدأ، تمایل به زندگی در پایتخت یا هر جای دیگر و هم چنین به انگیزه های سیاسی و تاریخی اشاره شده است که بخش عمده ای از آنها به دیدگاه های فرهنگی و اجتماعی افراد مربوط می شود و چه بسا به هنگام آغاز مهاجرت و بعد از آن هم بار اقتصادی قابل ذکری نداشته باشد».

روند کاهش جمعیت در شهرستان خلخال باعث شده اقتصاد این شهر سرحال و پویای سالهای نه چندان دور راکد و بیمار شده و بسیاری از جوانان جویای کار راهی دیار غربت و استان های جنوبی کشور شوند ؛ این در حالی است که خاک خلخال کیمیا بوده و زمین های زراعی در روستاها که روزگاری محل کشاورزی و دامداری اهالی بود رها گردد.

در سال های اخیر روند رو به رشد صنعت توریسم در خلخالی که از جاذبه های خدادادی بهره مند است نشان داده با همّت و همدلی مسئولین شهرستانی می توان بر روی گزینه توریسم و شیوه های درآمدزایی از آن برنامه ریزی مناسب کرد تا بیش از این شاهد مهاجرت جوانان و خانواده ها نباشیم.

آنچه مسلم است تسریع در روند ساخت و آماده کردن راه های ارتباطی منتهی به خلخال می تواند در کمک به اقتصاد این منطقه کمک شایانی بکند.

اولویت بندی اهداف و برنامه ها باید در رأس امور مسئولین قرار بگیرد تا با برنامه ریزی مناسب و عدم هدر رفت بیت المال در سال هایی که اقتصاد مقاومتی باید مد نظر باشد هم مردم خلخال صاحب اولین راه اصلی خود بشوند و هم از شدت مخارج مصرفی در گزینه های مختلف ارتباطی کاسته شود.

مسلماً با تکمیل و افتتاح جاده خلخال به فیروزآباد و گسیل حجم عظیمی از مسافران و گردشگران شمالغرب کشور به شهرستان خلخال و بخشهای تابعه، نیاز به راه های دیگر برای ارتباط آنها با شمال ایران احساس خواهد شد و آن موقع است که باید بر روی راه های دیگر ارتباطی شهرستان با دیگر نقاط برنامه ریزی و عمل کرد ولی آن چیزی که امروزه احساس می گردد نیاز به تکمیل جاده خلخال به فیروزآباد به طول 32 کیلومتر و با پیشرفت فیزیکی 80 درصد می باشد.

امید است مسئولین دلسوز شهرستان خلخال با نگاهی ویژه به روند نزولی جمعیت که متعاقب آن افت بازار و اقتصاد، پیدا شدن ناهنجاریهای اجتماعی در اثر بیکاری و در نهایت مهاجرت صعودی خانواده ها از خلخال را خواهد داشت با بهره گیری از مشاوران، برنامه ریزان، نخبگان و اساتیدی از حوزه های مختلف علمی، اهداف و نیازهای شهرستان را اولویت بندی کرده و با توجه به وضعیت اقتصادی، درآمدی و بودجه ای بر روی اهداف تعیین شده حرکت نمایند.

*   ک ارشد پژوهش علوم اجتماعی

** ک ارشد جمعیت شناسی

منبع : وبسایت علوم اجتماعی ایران