در این مقاله ضمن آشنایی با این رودخانه  بعد از تشریح وضعیت کنونی آن ، پیشنهاداتی جهت استفاده بهینه از آن برای توسعه و عمران منطقه خلخال (شامل شهرستانهای خلخال و کوثر) ارائه شده است

نویسنده مقاله : تایماز نظمی

تاریخ انتشار : 7 اسفند 1391

همواره رود خانه ها بعنوان بخشي از ثروتهاي طبيعي و ملي هر منطقه، منشاء خير و بركت براي آن منطقه بوده و نقش بسزایی در توسعه جوامع بشری دارند .ایجاد مناطق مسکونی در حاشیه رودخانه ها و بهره برداری های مختلف از آنها نشان از اهمیت استراتژیک این موهبت الهی می باشد.

رودخانه  مهم و پرارزش قزل اوزن  دارای پتانسیل عظیمی در زمینه های  مختلف اقتصادی چون  انتقال آب ، کشت و صنعت، ساخت سد ، معادن، توسعه باغات ارگانیک، جاذبه های گردشگری و… می باشد. به علت وجود اقلیمهای متفاوت و منابع غنی آب و خاک از اهمیت بسیاری برخوردار می باشد. ولی تاکنون جز تخريب اراضي حاشيه رودخانه ، سودي براي اهالي منطقه و روستاهاي حاشيه آن نداشته است.  لذا بایستی با  ایجاد زیر ساختهای مورد نیاز به این امر مهم اقدام گردد.

در این مقاله ضمن آشنایی با این رودخانه  بعد از تشریح وضعیت کنونی آن ، پیشنهاداتی جهت استفاده بهینه از آن برای توسعه و عمران منطقه خلخال (شامل شهرستانهای خلخال و کوثر) ارائه شده است.

آشنایی با رودخانه قزل اوزن

رودخانه قزل اوزن با 660 کيلومتر طول يکي از طولاني ترين رودخانه هاي ايران است که از کوههاي چهل چشمه دیواندره کردستان سرچشمه گرفته  و  پس از گذر از استانهاي مختلف و پس از عبور و دور زدن از ارتفاعات قافلانكوه وارد منطقه خلخال می شود. سپس بعد از دریافت رودخانه هایی چون آرپا چایی، هیروچایی، شاهرود  و… از بخش خورش رستم جنوبی وارد استان زنجان می شود.

این رودخانه درمسيرخود يك اكوسيستم پراهميتي بوجود آورده و در نهایت به درياي خزرمي ريزد.

تركان این رودخانه را برای نشان دادن بزرگی و عظمت آن قزل ازون نامیده اند . قزل اوزن از دو واژه تركی” قزل” به معنی سرخ و” اوزن” به معنی آب و رود تركیب شده است كه ظاهراً باید معنی رود سرخ و یا آب سرخ داشته باشد.

مساحت  این رودخانه 64 هزار کيلومتر مربع مي باشد کل پتانسيل آبي اين حوزه 3/7 ميليارد متر مکعب می باشد. حوزه آب ريز رودخانه قزل اوزن ، بين هشت استان شامل اردبیل ، زنجان ، قزوين ، گيلان ، آذربايجان شرقي ،همدان، تهران و کردستان قرار دارد. که هر کدام از اين استانها مي توانند سهمي مشخصي را که هنوز مستند نشده است، برداشت نمايند.

بر اساس آمار ارائه شده، سهم  منطقه خلخال از اين حوزه از نظر مساحت 2/6 درصد يعني چهار هزار کيلومتر مربع و از نظر توليد آب 5/7 درصد معادل 545 ميليون متر مکعب است  که بین مختصات جغرافیایی حدود 48 درجه تا 4855 طول شرقی و 3705 تا 3755 عرض شمالی واقع شده است.

تشریح وضعیت امروزی قزل اوزن در منطقه خلخال

شاید به جرات بتوان گفت یکی از معدود نقاطی از این رودخانه که بکر و دست نخورده باقی مانده است حاشیه این رودخانه در منطقه خلخال و کیوی  می باشد و تاکنون جز تخريب اراضي حاشيه رودخانه، سودي براي اهالي منطقه و روستاهاي حاشيه آن نداشته است.

تامین قسمت ناچيزي از آب كشاورزي مورد نياز روستاهاي مزرعه و نمهيل  آنهم به روش سنتی و قسمتي از آب شرب مورد نياز هشجين و روستاي كزج تنها سهم منطقه از این رودخانه می باشد.

با توجه به اینکه 95 کیلومتر از رودخانه قزل اوزن در منطقه خلخال قراردارد.از یک طرف سالانه حدود  چهار ميليارد مترمكعب آب ازطريق  این رودخانه  وارد  منطقه  خلخال ‌می شود. که به علت سهل انگاری مسئولین ذیربط  و عدم استفاده بهینه از این پتانسیل عظیم، بدون هيچ استفاده‌اي از آن خارج مي‌شود. از طرف دیگر سالانه بيش از پانصد میلیون متر مکعب آب  خود منطقه خلخال هم از طریق رودخانه قزل اوزن  از منطقه خارج می شود. ولی حتی یک سد بتی یا خاکی جهت جلوگیری از هدر روی این رودخانه و استفاده بهینه از آن وجود ندارد.

همچنین به علت عدم مدیریت آب ، منطقه در نیمه اول سال با کمبود آب مواجه هست و در نیمه دوم  سال  از مازاد آب برخوردار می باشد. بطوریکه از اول خرداد ماه تا آخر شهريورماه به علت ناكافي بودن آبهاي جاري جهت آبياري اراضي، كشاورزان مجبور به تقسيم و نوبت بندي آب مي باشد و با شروع فصل پائيز  به جهت پايان يافتن كار كشاورزي آب كليه رودخانه ها رها شده و تا خرداد ماه سال بعد به طرف رود قزل اوزن بدون كمترين استفاده سرازير مي شوند.

بعلت ارتفاع نسبتا زیاد روستاهای اطراف آن ، استفاده از آب آن برای اغلب روستاها به روش سنتی میسر نمی باشد و همچنین دشت ها و  اراضي کشاورزي بسيار زيادي در حواشي رودخانه خروشان قزل اوزن وجود دارند که تاکنون از وجود این نهر بهره نبرده اند  . در روستاهاي مشكول ، دايی كندي ، منامين ، كمر، سوجاهرو، کجل و… در اطراف رودخانه مناطقي تحت عنوان ” چم ” قرار گرفته که برای پرورش ماهی، ایجاد کشت و صنعت ، توسعه باغهای ارگانیک  و غیره بسیار مناسب می باشد ولی تاکنون به جزء چراگاههای دامدارن استفاده دیگری از آنها نمی شود.

در بخش خورش رستم  و در اکثر روستاهای آن  مشکل آب آشامیدنی در حد بسیار نگران‌کننده وجود دارد و مردم منطقه به عنوان تشنگان لبه چشمه نظاره گر عبور آبهای خروشانی چون  قزل ازون از اراضی ملی خود می باشند ولی نمی توانند کوچکترین بهره را از آن ببرند. اهالی  روستاهائی چون منامین، گهراز، نساز ، سوجاهرو، ایسبو، نمهیل و …  از آب آشاميدني سالم به عنوان ابتدايي ترين حق انسانی  محروم بوده  و با مشکلات جدي جهت تامین آب شرب مواجه می باشند. در حالیکه می توان با امکانات حداقلی چون پمپاژ مشکلات این مناطق را حل نمود.

منطقه خلخال (شامل شهرستان  های خلخال و کوثر)  دارای اراضی کشاورزی به وسعت بیش از 81  هزارهکتار میباشد . با توجه  به قابليت‌هاي باغي و دامي منطقه، بزرگترين مشكل كشاورزان، دامداران و باغداران كمبود آب است که طبق مطالعات علمی بعمل آمده نیاز آنها  حدودا” 810 میلیون مترمکعب می باشد. درحالیکه آب برداشتی توسط انهار سنتی برای اراضی آبی آن حدود 110 میلیون مترمکعب در سال میباشد درنتیجه به 700 میلیون مترمکعب آب بیشتر برای آبیاری بهینه وتبدیل اراضی دیم منطقه به آبی نیاز می باشد. رودخانه قزل اوزن می تواند در تامین بسیاری از نیازهای آبی منطقه مورد استفاده قرارگیرد و بقیه هم از روشهایی چون مهار نزولات آسمانی و… قابل تامین می باشد. که در صورت استفاده بهینه از رودخانه قزل اوزن  زمين‌هاي ديم كشاورزي در منطقه به طور كامل سيراب مي‌شود.

عدم راه ارتباطی مناسب در حاشیه رودخانه قزل اوزن استفاده از منابع  عظیم معدنی و طبیعی موجود در حاشیه این رودخانه را بلااستفاده کرده است.

نقش قزل اوزن در توسعه و آبادانی خلخال

منطقه خلخال دارای پتانسیل های بالقوه زیادی جهت توسعه و آبادی می باشد که هنوز بصورت بالفعل در نیامده اند.  یکی ازاین پتانسیل ها، رودخانه پرخروش قزل اوزن می باشد. شاید اگر گفته شود این رودخانه به تنهایی می تواند بسیاری از مشکلات مربوط به آبادانی خلخال ، رفع بیکاری و توسعه اشتغال را به همراه داشته باشد حرف گزافی نباشد.

با  توجه به وجود  حدودا 14 هزار نفر بيکار در خلخال و کیوی و روند رو به رشد مهاجرت ناشي از معضل اشتغال در منطقه، استفاده بهینه از رودخانه قزل اوزن و بهره مندي هزاران هکتار از اراضي بي آب شهرستان هاي خلخال و کوثر از آن را  می توان براي حل بخشي از مشکل اشتغال مفيد دانست.

کارگروه اشتغال و سرمایه گذاری استان اردبیل صنعت کشاورزی و توریسم را به عنوان دو اصل اساسی توسعه استان اردبیل و منطقه خلخال قرارداده اند که در هر دو مورد رودخانه قزل اوزن می تواند بسیار مثمرثمر واقع شود.

1- توسعه راهها، شاهراه توسعه منطقه خلخال

همانگونه که  همگان اذعان دارند مشکل اصلي عدم توسعه و آبادانی خلخال عدم وجود راههای ایمن، مناسب و استاندارد می باشد. در مناطق گردشگري هم نبود زير ساختها و امکانات رفاهي وتفريحي و مهمتر از همه نبود جاده دسترسي از اهم مشکلات می باشد. خلخالیها از یکصد سال پیش به اهمیت استراتژیک راهها پی برده و همراه در خواسته های خود از حاکمان وقت ، ایجاد راه را خواسته اند. بطور مثال در روزنامه اطلاعات  به شماره 419 بتاریخ  10/11/1306 آمده است” در خلخال بر اثر برف زیاد و شدت کولاک 32 نفر از اهالی خلخال و گرمرود در گدوک مجره تلف شدند و حکومت خلخال به وزارت داخله نامه ای ارسال کرده و تقاضای تسطیح راه های مذکور را نمود” (نقل به مضمون)

اکنون وقت آن رسیده جاده فیروزآباد- سرخ آباد- لوشان باردیگر مورد توجه قرار گیرد و دسترسی به منابع طبیعی و معدنی قزل اوزن را هموار سازد.در صورت احداث این جاده، اولا  رودخانه قزل اوزن از حاشیه به متن آمده  منافع بسیاری نصیب کشور و منطقه خواهد شد. ثانیا منطقه نصیب یک جاده ایمن و توریستی خواهد بود و خلخال بعد از جاده آسالم صاحب دومین جاده توریستی و دلنواز می گردد.

2- ایجاد و توسعه  منطقه نمونه گردشگری  قزل اوزن خلخال

يکي ازموارد مهم  توسعه هر منطقه، صنعت  توريسم وگردشگري محسوب می شود. رودخانه قزل اوزن به عنوان مهم ترین روخانه خلخال ، در زمینه جاذبه های گردشگری نیز  می تواند بسیار مثمر ثمر واقع شود. مسیر رودخانه قزل اوزن  می تواند یکی از مهم ترین تفرجگاه های  منطقه و  مناطق اطراف آن یکی از باصفاترین استراحت گاه های مسافران مسیر شمال غربی کشورشود.که هم اکنون بدلیل صعب العبور بودن و عدم دسترسی آسان استفاده از چنین موهبتی امکان پذیر نمی باشد.

با توجه با تعیین روستای کزج به عنوان منطقه نمونه گردشگری ، می توان آن را به ” منطقه نمونه گردشگری قزل اوزن خلخال ” توسعه داد و با تلفیق مناطقی از روستاهای شمس آباد، مشکول، کجل، دایی کندی ، کزج و …. با بهرمندی از پتانسیل رودخانه قزل اوزن به این امر مهم دست یافت.

3- توسعه کشاورزی و احداث صنایع تبدیلی کشاورزی در منطقه

وجود دشتها واراضی دیم فراوان در منطقه  خلخال و رشد محصولات مرغوب در سایه قطره ای آب حتی در نواحی شیب دار نشان از استعداد بالقوه این منطقه در زمینه کشاورزی وباغی می باشد.

استان زنجان به عنوان یک تجربه موفق در زمینه استفاده بهینه از پتانسیل رودخانه قزل مطرح می باشد.اگر از به اصطلاح جاده هشجین – درام  سفر کرده باشید به وضوح همت مقامات مسئول استان زنجان در استفاده بهینه از رودخانه قزل اوزن را شاهد خواهید بود.

با توجه به استعدادهایی كه شهرستان های خلخال و كوثر در بخش كشاورزی و باغی و نیز صنایع تبدیلی دارند جمع آوری آبهای سطحی و تامین نیاز كشاورزان و باغداران و نیز آب شرب در این زمینه از اهمیت خاصی برخوردار است.

به برکت آب فراوان رودخانه های خلخال بخصوص رودخانه قزل اوزن می توان باغ های زیبا و سرسبز بسیاری در مسیر آنها به وجود آورد. با يك برنامه ريزي دقيق و منسجم مي توان ضريب و راندمان مصرف آب در مزارع را مديريت كرده و با يك تدبير مناسب،  توليد را افزایش داد.

روستاهای حاشیه رودخانه قزل اوزن به دلیل ارتفاع پایین از سطح دریا وآب وهوایی گرمسیری منطقه ای مناسب برای کشت محصول برنج ، زیتون  و دیگر محصولات کشاورزی و باغداری می باشند بطوریکه بنا به نوشته سایت هشجین در سال زراعی 1390 به همت کشاورزان منطقه  از 50 هکتار از اراضی حاشیه رودخانه قزل اوزن  برنج برداشت شده است که این گوشه ایی از گنج نهفته در دل این منطقه  بکر و مستعد می باشد. که تداوم و توسعه آنها همت مسئولان مربوطه را می طلبد.

به پشتوانه غنای شرایط طبیعی و سخت کوشی کشاورزان و با تکیه بر ظرفیت های نهفته منطقه بخصوص وجود پتانسیلی عظیمی چون رودخانه قزل اوزن ،  به راحتی می توان بسیار بیش از شرایط فعلی به تولید و عرضه محصولات کشاورزی اعم از زراعی، باغی،دامی و شیلات و فرآورده های صنعتی حاصل از آنها پرداخت.

4- تولید برق و احداث نیروگاه برق آبی

همچنین در زمینه تولید برق آبی می توان از پتانسیل رودخانه قزل اوزن استفاده بهینه را برد. آنچه مسلم است ظرفیت توان برق آبی کشور پیش از این ، متمرکز بر دو رود” دز”  و ” کارون”  بود که با تکمیل  طرحهای آن مناطق ،  به جز حوزه ” قزل اوزن ” منطقه دیگری این توان را ندارد. پس در آینده شاهد رو آوردن  دولت به این منطقه خواهیم بود.  بنا به شواهد ، وزارت نیرو در این منطقه به دنبال مکان یابی ساخت سد های متعددی هست (همانند سد پیرتقی و نمهیل ) . این کار جزء وظایف مسئولین ذیربط و نماینده محترم است که با رایزنی و گفتگو،در طراحی و ساخت این سدها ، حداقل خسارت و حداکثر سود را برای منطقه حاصل کنند.

5- احداث شهرک  های آبزی پروری قزل اوزن

با توجه به  فواید  زیاد مصرف گوشت آبزیان ، گرايش عمومی جامعه به استفاده از ماهی و بطور كلی فرآورده های آبزیان به ويژه در طی سالهای اخير روبه افزايش بوده است. آبزیان براحتی در بازارهای خارجی هم مشتری دارند و صادرات آنها خیلی راحت و بسیار پرسود می باشد. حاشیه رودخانه قزل اوزن یکی از پتانسیل های بالقوه منطقه خلخال جهت پرورش ماهی و سایر آبزیان می باشد. همچنین از طریق آبزی پروری  و با استفاده از ضایعات غذایی و فضولات گیاهی آنها می توان  به غنی سازی آب کشاورزی و تقویت تولیدات کشاورزی  هم کمک کرد.

لذا بایستی به  توسعه فعالیتهای تکثیر و پرورش آبزیان در منطقه از طریق احداث مزارع پرورش و تولید و تشویق سرمایه گذاران بومی اقدام گردد.

همچنین تولید و پرورش آبزیان زینتی یکی دیگر از مشاغل پرسود می باشد که با احداث شهرک آبزی پروری قزل اوزن تحقق خواهد یافت.

6- احداث سد و مهار آبهای سطحی و پمپاژ آن به دشتهای منطقه

سدها در عرض رودخانه ساخته شده و آب را براي کاربرد در خانه ها و مزارع در فصول خشک سال ذخيره می نمایند. سدها علاوه بر تهيه محيطي پايدار و تهيه آب در طول سال، سبب توليد انرژي کنترل سيلاب مي گردند. ذخاير آب براي قايقران ها و ماهيگيران به دليل فرصت هاي تفرجي با ارزش مي باشند.

شنیده ها حاکی از آن است که بر روی رودخانه قزل اوزن تا سد سفید رود 10 سد برق آبی مطالعه می شود که مشابه آن در خوزستان اجرا شده است.

هم اکنون شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران در سایت رسمی خود از سه سد در حوزه قزل اوزن نام می برد که در مرحله مطالعاتی قرار دارند(سد پیرتقی و سد نمهیل از آن جمله می باشد)

قطعا ساخت سد مزایا و معایبی دارد مثلا احتمال دارد با ساخت سد پیرتقی پل تاریخی پردلیس به زیر آب برود و یا اینکه از این سدها می توان در زمینه گردشگری، کشاورزی و صنعتی هم استفاده نمود لذا بایستی از الان به تدبیر مسئولان و فعالان فرهنگی و اجتماعی منطقه، منافع آنها را به حداکثر و مضرات آنها را به حداقل رساند.

لذا بایستی در کنار احداث سدها برای تولید برق از آنها در زمینه کشاورزی و پمپاژ به دشتهای خلخال از جمله دشت هشتجین  و… بسیار فعال شد.

7- احیای معادن اطراف حاشیه قزل اوزن

بنا به اذعان کارشناسان مربوطه حاشیه قزل اوزن با مناظر خدادادی و معادن غنی یکی از معدود نقاط کشور و استان اردبیل می باشد که دارای معادن مختلفی چون مس، طلا و… می باشد . بطوریکه در سالیان گذشته مطالعات متعددی در این زمینه انجام شده و حتی وجود معدن طلا در حاشیه این رودخانه به اثبات رسیده است.

متاسفانه به رغم وجود معادن غنی شناسایی شده در حاشیه قزل اوزن  به دلیل عدم سرمایه گذاری مناسب هنوز معادن بلاستفاده مانده و بیشتر فعالان معدنی خلخال در بخش بهره برداری سنگ و لاشه مشغول هستند.( معدن طلای کجل یک نمونه کوچک از این مواردمی باشد)

با آماده بودن بسترهای لازم در منطقه خلخال نسبت به ایجاد کارخانه فراوری تولیدات معدنی قطعا با استقبال سرمایه گذاران ذیربط مواجه خواهد شد.

و با ایجاد کارخانه های فرآوری ضمن ایجاد ارزش افزوده، برای بخشی از بیکاران خلخال زمینه اشتغال ایجاد شده و موجب کاهش هزینه های حمل و نقل و افزایش درآمد برای منطقه خواهد شد.

8- اجرای برنامه گردشگری و ماهیگیری  در آب‌های خروشان قزل اوزن( تفریح، هیجان، ریسک)

اهمیت ورزشی رود قزل اوزن  تنها درماهیگیري وصیادي خلاصه نمی شود بلکه به سبب جریان تند براي قایقرانی ( کایاك) و رشته ورزشی کاناپلو  ازقابلیت بالایی برخوردارند.  قایقرانی ورزشی مفرح و هیجانی است حال اگر این کار در آبهای خروشان انجام گیرد فاکتور ریسک را هم باید به آن اضافه کرد و این به معنی تجربه‌ای متفاوت در زندگی خیل عظیم علاقمندان و فعالان این رشته های ورزشی می باشد.

این قابلیت ورزشی هم بسان دیگر پتانسیل های آن یک توان بالقوه است امید است با برنامه ریزیهاي منطقی بالفعل گردد.

برخی قایقرانان حرفه ای  ازجمله افرادی از هیئت قایقرانی استان زنجان  مسیر این رودخانه را با پارو طی کرده اند و آنها هم نبود جاده در حاشیه این رودخانه از جمله مهمترین مشکلات آن بیان می کنند” در مسیر رودخانه قزل‌اوزن جاده‌ای وجود ندارد که بتوان مسیر را از قبل شناسایی کرد تنها مرجع ما نقشه رودخانه است که صرفاً پیچ و خم رود را نشانمان می‌دهد”

حد فاصل سرچم تا مرز خلخال و طارم حول و حوش 160 کیلومتر می باشد که با تدابیر مسئولان مربوطه می تواند جهت ورزش های پرهیجانی چون کایاک و کاناپلو و حتی از کوههای اطراف این رودخانه می توان برای ورزش مهیج و پرهیجانی دیگری چون “پارا گلایدر” استفاده نمود.

9- تاسیس منطقه ویژه اقتصادی قزل اوزن خلخال

منطقه ویژه اقتصادی به محدوده ای جغرافیایی مشخص از سرزمین كشور میزبان اطلاق می شود كه قوانین تجاری حاكم برآن در قیاس با دیگر مناطق آن كشور شدت و محدودیت كمتری دارد. لذا چندین سالی است که این مناطق در اقصی نقاط کشور احداث می شود و اتفاقا جهت توسعه آن مناطق هم بسیار مفید واقع شده است.

بنابراین یکی از راهای میانبر به توسعه منطقه خلخال احداث ” منطقه ویژه اقتصادی قزل اوزن خلخال” می باشد. منطقه ويژه اقتصادي قزل اوزن به لحاظ نزدیکی به اتوبان تبریز- زنجان و قرار گرفتن در جوار جاده اردبیل – سرچم و راه آهن اردبیل می تواند بهترین گزینه باشد.

نزدیکی به فرودگاه اردبیل ، گمرک سهلان، بیله سوار، منطقه آزاد تجاری انزلی و قرار گرفتن در محل تلاقی سه استان اردبیل، زنجان، آذربایجان شرقی و نزدیکی به استان گیلان از امتیازات و شاخص‌های منطقه ویژه اقتصادی  قزل اوزن است که دسترسی آسان به آسیای میانه را برای تجار و بازرگانان فراهم می‌آورد.

همچنین دسترسی به آّب قزل اوزن و نزدیکی به سد شهریار(استور) از دیگر مزایای این طرح می باشد که جهت احداث صنایعی چون پتروشیمی اردبیل (که هم اکنون بدلیل کمبود آب در اردبیل مسکوت مانده است) مفید واقع شود.

با  توجه به اینکه  طرح  احداث “منطقه ویژه اقتصادی اردبیل” از سال 88  مطرح بوده  و تاکنون  پیشرفت محسوسی نداشته است. به عقیده کارشناسان به دلیل عدم تناسب مطالعات ده سال قبل با وضعیت کنونی طرح مطالعاتی نیازمند بازنگری و دوباره نویسی است .لذا تجدید نظر در مکان جغرافیایی منطقه ویژه اقتصادی اردبیل و انتقال آن به محل مورد اشاره لازم می باشد.

در غیر اینصورت و بازهم احداث منطقه اقتصادی جدیدی در حاشیه قزل اوزن دارای توجیه اقتصادی می باشد و می تواند جایگزینی مناسب برای احداث شهرک صنعتی هشجین و توسعه شهرک های صنعتی خلخال، کیوی، کاغذکنان و میانه باشد.

همچینین وجود معادن بسیار زیادی از جمله معادن منگنز ، کاولن و سنگ های ساختمانی و تزیینی

در این منطقه و باغات فراوان می تواند مزید بر علت جهت احداث صنایع تبدیلی مرتبط در این منطقه ویژه اقتصادی باشد.

10- احداث صنایع تبدیلی مرتبط با گیاهان دارویی

گياهان دارويی از ارزش و اهميت خاصی در تأمين بهداشت و سلامتی جوامع هم به لحاظ درمان و هم پيشگيری از بيماريها برخوردار بوده و هستند. گرايش عمومی جامعه به استفاده از داروها و درمانهای گياهی و به طور كلی فرآورده های طبيعی به ويژه در طی سالهای اخير روبه افزايش بوده است.

پتانسيل توليدداروهای گياهی در طبيعت حاشیه قزل اوزن خلخال بسيار بالاست. در مراتع حاشیه قزل اوزن  گونه های نادر گیاهی از جمله بادام وحشی (چالی)، گیلاس وحشی(بیله لیک)، گلابی وحشی، انواع زالزالک،سرخه ولیک(مامانیک) ، سیاه ولیک(داغداغان)، بنه(چاتلانقوش)، زرشک دانه دار ، تمشک، انواع زیر گونه های اورس (سرو کوهی) ،افرا کیکوم(کپه نک)، انواع بید وحشی، سیاتلو(چاقیر چا)، انواع گون گیاهان داروئی چون کهلیک اوتی (آویشن)، یارپوز(پونه) و سایر درخچه ها و گونه های کمیاب گیاهان داروئی و مرتعی به وفور دیده میشود.

بطور مثال یکی از مهمترین گونه های گیاهی درخت چاتلانقوش می باشد. ثروتی که در دل این درخت نهفته است شیره آن است که به شیره سقز معروف است که استفاده دارویی فراوان دارد و در درمان یبوست و درمان ناراحتی های گوارشی استفاده میشود. علاوه بر این از شیره سقز در تهیه آدامس، عطر، خوشبوکننده ها ، حشره کش ها و در صنعت داروسازی در تهیه نرم کننده ها و ضد عفونی کننده ها استفاده می‏شود.

استفاده مطلوب، منطقی و بهينه از اين منابع كه به لحاظ فناوری بسيار كم هزينه تر و ساده تر از صنايع دارويی شيميايی است، می تواند ضمن تأمين بخشی از اشتغال جوانان  و در زمینه صادرات و ارز آوری هم بسیار مفید باشد.

بنا بر اين بایستی با اتخاذ سياستها و راهكارهای مناسب و مبتنی بر يك شناخت واقع گرايانه از وضعيت موجود اين منابع و كاربرد روشهای علمی و صحيح در تمام ابعاد اعم از كاشت، داشت، برداشت و بهره برداری صنعتی و اقتصادی آن، چه از طبيعت وچه به صورت كشت مكانيزه، علاوه بر حفظ و حراست از اين سرمايه های ملی به شكوفايی و توسعه پايدار جامعه نيز دست يافت.

11- و اقداماتی دیگری چون تاسیس دانشکده کشاورزی ، برگزاری جشنواره های فصلی مانند ماهیگیری در قزل اوزن ، اطلاع رسانی و شناسایی منطقه ، برگزاری جشنواره های محلی همانند مسابقات اسب دوانی ایلات منطقه، برگزاری نمایشگاه سوغاتی و صنایع دستی خلخال و… از جمله اقدامات دیگری می باشد که در کنار اقدامات فوق الذکر به توسعه و آبادانی خلخال کمک شود.

گله جک بیزیمدیر

ارسال کننده: تایماز نظمی

منابع و مراجع:

1- سایت خلخالیم به آدرس  www.khalkhalim.com

2- سایت اینترنتی هشجین به آدرس www.hashjin.com

3- با تشکر از مهندس ابراهیم مکلف کارشناس ارشد اداره آب منطقه ای اردبیل  که منابع مفیدی در اختیار اینجانب قراردادند.