محققین :

محمد باقر فرض اله پور

سید محمد معصوم زاده

چکیده

امروزه بررسی عوامل اقلیمی برای مناطق گردشگری به منظور فراهم نمودن شرایط مناسب و راحت برای گذراندن اوقات فراغت انسان از اهمّیّت فوق العاده ای برخوردار است. در منتهی الیه جنوبی استان اردبیل پهنۀ کاملاً کوهستانی با ویژگی های منحصر به فرد طبیعی با مرکزیت سیاسی شهر خلخال وجود دارد که متوسط ارتفاع این منطقه 1640 متر که اختلاف ارتفاع بلندترین نقطه با پست ترین نقطۀ آن به بیش از 2500 متر می رسد این اختلاف ارتفاع مکانی ، شرایط محیطی مختلف از جمله ویژگی های آب و هوایی متفاوتی را به آن بخشیده است. هدف این پژوهش بررسی این ویژگی ها در رابطه با گردشگری و همچنین اقلیم توریسم منطقۀ مورد مطالعه به منظور مشخص نمودن توان های اقلیمی موجود، برای برنامه ریزی و توسعۀ توریسم منطقه می باشد. در این پژوهش از روشهای کتابخانه ای و میدانی استفاده شده است و با تجزیه و تحلیل پارامترهای اقلیمی با نرم افزار های Spss و Excel و تهیۀ جداول و نمودارهای مربوطه و همچنین بازدید های میدانی از مکانهای گردشگری منطقه و با تحلیل عناصر اقلیمی منطقه با استفاده از شاخص های بیوکلیمایی یا زیست اقلیمی اولگی،  دمای مؤثر، فشار عصبی، بخصوص شاخص زیست اقلیمی TCI نتایجی که بدست آمده مؤید این است که روزهای منطقه در بیشتر ماههای سال در شرایط محیطی خنک و خیلی خنک تا خیلی سرد قرار دارد. و همه شب های ماههای سال در شرایط محیطی خیلی خنک تا خیلی سرد قرار دارد. ماههای خرداد، تیر، مرداد و شهریور منطقه شرایط خنک با آسایش است.

مقدمه و بیان مسئله

امروزه صنعت گردشگری به عنوان یکی از بزرگترین صنایع موجود و از شاخه های مهمّ عرصۀ صنعت و تجارت در دنیا به شمار آمده و در صدر صنایع اشتغال زا محسوب می شود. این صنعت باعث ایجاد تقاضا برای بسیاری از کالاها و خدمات در بازارهای جهانی شده و تأثیرات بسیاری  بر سایر بخش ها از جمله خطوط هوایی، تور اپراتورها، آژانس های مسافرتی و رونق اقامتگاه ها و بسیاری جنبه های اقتصادی دیگر گذاشته است. از طرفی این صنعت وابستگی زیادی به آب و هوای یک منطقه داشته و بسیاری از مقاصد گردشگری با استفاده از همین مورد تبدیل به یک منبع گردشگر پذیر پر رونق در فصول خاصی شده اند.

به جرأت می توان گفت که کمتر فعالیّت اقتصادی وجود دارد که به اندازۀ گردشگری به آب و هوا وابسته باشد. بونی فیس و کوپر (1994) اقلیم را از جمله عوامل کلیدی در توسعۀ گردشگری منطقه معرفی نموده اند. در این راستا می توان گفت که هم گردشگر و هم صنعت گردشگری نیازمند اطّلاعات مناسب دررابطه با اقلیم می باشند.

از این رو در دسترس بودن اطّلاعات اقلیمی برای هر گردشگر قبل، بعد و حین سفر الزامی می باشد. آب و هوا به عنوان یکی از جنبه های مهمّ رونق دهنده یا بالعکس تضعیف کنندۀ گردشگری یک منطقه بوده که این خود می تواند تقاضای گردشگری را تحت تأثیر قرار دهد. بسیاری از کشورهای جهان با وجود دارا بودن جمعیّت زیاد و شهرسازی های مدرن، به دلیل فقدان وضعیّت جوّی مناسب فاقد درآمدهای گردشگری قابل توجّه می باشند. اقلیم، متأثر از متغیّرهای گوناگونی از جمله دما و رطوبت بوده که در برخی مطالعات انجام شده تأثیرات هر کدام بر میزان تقاضای گردشگری به طور جداگانه بررسی شده، امّا بهترین نوع مطالعات آن دسته مطالعاتی می باشد که همه جنبه های اقلیمی مؤثر بر آسایش گردشگران را مدّ نظر قرار داده است (مادیسون، 2001؛ هامیلتون، 2003).

. در این مطالعه نقش اقلیم در گردشگری بررسی و همچنین شناسایی و بررسی دقیق وضعیّت آب و هوایی و تغییرات فصلی آن به عنوان راهکاری مؤثر در برنامه ریزی های گردشگری مطرح گردیده و جهت ارتباط اقلیم و گردشگری، خصوصیّات چند شاخص اقلیمی برای منطقۀ خلخال بررسی شده است. در این میان قابلیّت های منطقۀ خلخال، بیانگر وجود نیروی بالقوۀ فراوانی از جمله منابع آبی، مراتع، گونه های گیاهی، ارتفاعات و آب و هوای ویژه به عنوان موقعیت درونی شکل دهنده در زمینۀ توریسم می باشد که فرصت شکوفایی آن چنان که باید توسعه می یافت به دلیل در انزوا قرار گرفتن و ویژگیهای جغرافیایی و توپوگرافی از منطقه سلب شده است. به هر حال امید است در آینده با مهیّا شدن مطالعات گردشگری در منطقه شاهد شکوفایی صنعت گردشگری باشیم.